ถ้าให้เลือก “วันสำคัญของชาติ” ที่ทั้งสงบ อบอุ่น และชวนให้เราก้มกราบด้วยความซาบซึ้ง วันปิยมหาราช (Chulalongkorn Day) ในวันที่ 23 ตุลาคมของทุกปี คงติดท็อปลิสต์ของใครหลายคน เพราะนี่คือวันคล้ายวันสวรรคตของพระบาทสมเด็จพระจุลจอมเกล้าเจ้าอยู่หัว รัชกาลที่ 5 พระมหากษัตริย์ผู้ทรง “เปลี่ยนผ่านสยาม” สู่ความเป็นรัฐสมัยใหม่ ทั้งเลิกทาส ปฏิรูปการบริหารราชการแผ่นดิน การศึกษา สาธารณสุข คมนาคม ตุลาการ และการทูต จนโลกเรียกพระนามท่านว่า “The Beloved Great King”
ในฐานะผู้หญิงไทยคนนึงที่เติบโตมากับเรื่องเล่าพระบารมีของท่าน ทุกครั้งที่ไปยืนหน้าพระบรมรูปทรงม้า ฉันรู้สึกเหมือนเรากำลังยืนอยู่ต่อหน้ารากฐานของ “ประเทศที่เรารัก” จริงๆ
วันปิยมหาราชคือวันอะไร ทำไมจึงสำคัญ
- วันที่ 23 ตุลาคม เป็นวันคล้ายวันสวรรคตของรัชกาลที่ 5 และเป็น “วันหยุดราชการ” ของไทย
- คนไทยจดจำวันนี้ในฐานะ “วันเลิกทาส” ซึ่งเริ่มต้นด้วยการวางหลักการตั้งแต่ 21 ส.ค. 2417 ต่อเนื่องจนมี พระราชบัญญัติทาส ร.ศ.124 (พ.ศ. 2448) ยุติระบบลูกทาส–เรือนเบี้ย เด็กที่เกิดจากทาส “ไม่เป็นทาส” อีกต่อไป และการซื้อขายทาสกลายเป็นความผิดอาญา
- ทุกปีจะมีพิธีวางพวงมาลา–ถวายบังคม ณ พระบรมรูปทรงม้า และตามหน่วยงานราชการ–รัฐวิสาหกิจ เพื่อรำลึกพระมหากรุณาธิคุณ
รู้จัก “ทาส” แบบเข้าใจจริงใน 3 นาที
ก่อนการเลิกทาส พลเมืองไทยกว่า 30% เป็นทาสด้วยเหตุผลหลากหลาย เช่น
- ทาสสินไถ่ (ขายตัวเพราะยากจน)
- ทาสในเรือนเบี้ย (แม่เป็นทาส ลูกตกเป็นทาสโดยกำเนิด)
- ทาสมรดก / ทาสท่านให้ (ถูกส่งต่อเป็นทรัพย์สินหรือได้มาเป็นทาน)
- ทาสทัณฑ์โทษ (ติดหนี้โทษปรับจนต้องรับใช้แทนเงิน)
- ทาสเพราะอดอยาก (ขายตนเพื่อประทังชีวิต)
- ทาสเชลยศึก (แพ้สงคราม)
เส้นทาง “พ้นทาส” ในอดีตมีทั้งการไถ่ตัว การบวช (ต้องได้นายยินยอม) การหลบหนีจากเชลย การแต่งงานข้ามชนชั้น การแจ้งความนายกบฏ และท้ายที่สุด—พระบรมราชโองการให้เลิกทาสโดยเด็ดขาด นี่แหละคือจุดเปลี่ยนชะตาชาติ
10 พระราชกรณียกิจ “เปลี่ยนสยามเป็นสยามใหม่”
- เลิกทาสเป็นระบบ ด้วยกฎหมาย ทำให้เด็กเกิดใหม่เป็นไท
- ปฏิรูปโครงสร้างรัฐ รวมกรมเป็น “กระทรวง” หน้าที่ชัดเจน
- ตั้งกระทรวงยุติธรรม รวมศาลเข้าโครงสร้างเดียว เพิ่มความเป็นธรรม
- ขยายการศึกษา ตั้ง “โรงเรียนหลวง” ดึงชนชั้นนำ–ข้าราชการเข้าระบบ
- พัฒนาคมนาคม ถนนราชดำเนิน–เยาวราช–ดินสอ–บูรพา ฯลฯ เปิดเมืองสู่เศรษฐกิจใหม่
- ยกระดับสาธารณสุข ศิริราชพยาบาล บางรัก โรงเลี้ยงเด็ก ฯลฯ
- บริหารความมั่นคง–ดินแดน ใช้การทูต–กฎหมายระหว่างประเทศ ลดความสูญเสีย
- เสด็จประพาสนอก เห็นโลก–ยกแบบอย่าง กลับมาปรับใช้
- ทำนุบำรุงพระพุทธศาสนา เป็นองค์ศาสนูปถัมภกโดยแท้
- ทรงพระอัจฉริยภาพทางอักษร เช่น ไกลบ้าน เงาะป่า ลิลิตนิทราชาคริต พระราชพิธีสิบสองเดือน ฯลฯ
พระบรมรูปทรงม้า: สัญลักษณ์ “รักพ่อหลวง”
- หล่อด้วยบรอนซ์ ขนาดเท่าพระองค์จริง สูง ~6 ม. ยาว ~5 ม. สร้างแล้วเสร็จ 11 พ.ย. 2451
- ดอกไม้บูชายอดนิยมคือ กุหลาบสีชมพู (สีวันอังคาร–วันพระราชสมภพ) ความงามพร้อมหนาม เปรียบดัง “เมตตาคู่ยุติธรรม”
บทสวดบูชารัชกาลที่ 5 (ความเชื่อส่วนบุคคล)
ผู้คนจำนวนมากนิยมสวดคาถาบูชา–อธิษฐานขอพร (ไม่บนบาน) ด้วยใจสงบ มีสติ และตั้งอยู่ในความดี ความเชื่อย่อมเป็นเรื่องส่วนตัว สิ่งสำคัญคือ “ทำความดีต่อกัน” ให้สมกับพระบารมีที่ทรงวางรากไว้
ทำอะไรได้บ้างในวันปิยมหาราช (สำหรับทุกวัย)
- เช้า: วางพวงมาลา/ดอกไม้ที่พระบรมรูปทรงม้า แต่งกายสุภาพ
- สาย–บ่าย: พาลูกหลานเรียนรู้ประวัติศาสตร์ที่พิพิธภัณฑ์ และอ่าน “ไกลบ้าน” ร่วมกัน
- เย็น: ตั้งวงคุยเรื่อง “เสรีภาพ–ความเสมอภาค” จากบทเรียนเลิกทาส สอนเด็กเรื่องสิทธิ ความรับผิดชอบ และการเคารพผู้อื่น
- ออนไลน์: แชร์ความรู้ที่ถูกต้อง ติดแฮชแท็ก #วันปิยมหาราช #ChulalongkornDay พร้อมระบุที่มา
- จิตอาสา: บริจาคโลหิต เยี่ยมผู้ป่วยยากไร้ สนับสนุนทุนการศึกษา—ส่งต่อโอกาสแบบที่รัชกาลที่ 5 ทรงเชื่อมั่น
มารยาท–การแต่งกาย–การถ่ายภาพ
- แต่งกายสุภาพ โทนสุภาพ ไม่ฉูดฉาด ในพื้นที่พิธีการ
- วางพวงมาลาอย่างมีสติ ไม่ดัน–แซงคิว เคารพเจ้าหน้าที่
- ถ่ายภาพได้ แต่หลีกเลี่ยงการปีน–พาด–แตะส่วนประกอบอนุสาวรีย์
- งดก่อกวนเสียงดัง พื้นที่พิธีเป็นเขตสงบ
วันหยุด–ธนาคาร–การวางแผนธุรกรรม (ข้อมูลตามที่ประกาศไว้ล่วงหน้า)
- วันพฤหัสบดีที่ 23 ตุลาคม 2568 เป็นวันหยุดธนาคารตามประกาศ ธปท.
- หลายธนาคาร สาขาในห้าง/สาขา 7 วัน อาจยังเปิดบริการ ตรวจเช็กสาขา–เวลาเปิดปิดจากช่องทางทางการก่อนเดินทาง
- บริการดิจิทัลยังใช้ได้ตามปกติ: โมบายแบงก์กิ้ง/อินเทอร์เน็ตแบงก์กิ้ง/ATM–CDM/ตัวแทนธนาคาร
- ทริคเล็กๆ สำหรับผู้สูงวัยในบ้าน: จดรายการธุรกรรม–เบอร์คอลเซ็นเตอร์ และขอให้ลูกหลานช่วยสอนขั้นตอนก่อนวันหยุด
คำถามชวนคิด
Q: ทำไมต้องเลิกทาสแบบค่อยเป็นค่อยไป?
A: เพื่อไม่ให้เศรษฐกิจ–โครงสร้างสังคม “ช็อก” รัฐดูแลทั้งนาย–ทาส ไปพร้อมกับยกระดับคนทั้งระบบ
Q: เลิกทาสแล้วสังคมดีขึ้นยังไง?
A: คนเกิดใหม่ “เกิดเสรี” เปิดทางสู่การศึกษา–อาชีพ–เศรษฐกิจใหม่ เปลี่ยนพลังคนทั้งชาติจากแรงงานผูกมัดเป็นพลเมืองที่มีศักยภาพ
Q: บทเรียนจากวันปิยมหาราชสำหรับยุคดิจิทัล?
A: กล้าปรับ—ค่อยเป็นค่อยไป—เอาคนเป็นศูนย์กลาง นี่คือสูตรปฏิรูปที่ยั่งยืน ไม่ใช่แค่ “เร็ว” แต่ต้อง “รัดกุมและรับผิดชอบ”
เช็กลิสต์ไปสักการะพระบรมรูปทรงม้าแบบมือใหม่
- เตรียม ดอกกุหลาบสีชมพู หรือดอกไม้สุภาพ
- แต่งกายสุภาพ รองเท้าเดินสะดวก
- พกร่ม/น้ำดื่ม แดดกรุงเทพฯ ไม่ปรานีใคร
- เคารพพิธีการ ถ้าไม่แน่ใจ “ดู–ถาม–ปฏิบัติตามเจ้าหน้าที่”
- ถ่ายรูปเสร็จ—อย่าลืมเก็บขยะ เรารักท่าน ก็รักษาพื้นที่ของท่าน
อุ่นหัวใจส่งท้าย
วันปิยมหาราชไม่ใช่แค่ “วันหยุด” แต่เป็นวันที่เราน้อมนึกถึง “หัวใจของรัฐสมัยใหม่” ที่รัชกาลที่ 5 ทรงปลูกไว้ คือ ศักดิ์ศรีความเป็นมนุษย์ ความเสมอภาค และการศึกษา วันนี้เราอาจไม่ต้องไถ่ตัวจากโซ่ตรวนแบบเดิม แต่ภารกิจของเราคือ “ปลดล็อกโอกาส” ให้กันและกัน—ในครอบครัว ที่ทำงาน และสังคมไทย
ขอให้วันนี้เป็นวันที่เรายกมือไหว้ด้วยรอยยิ้ม และออกไปทำความดีเล็กๆ อย่างภาคภูมิใจนะคะ
ติดตาม ข่าวเด่น ข่าววันนี้ ที่ ข่าวการค้นหาที่มาแรงบ้านกีฬา
